“Bakımlı ve yakışıklı bir adam. Başarılı birine benziyor.”
“Çok temiz yüzlü bir insan. İş yerinde de herkes tarafından seviliyordur.”
“İşinden de kovulmuş zaten. Hiçbir işi düzgün yapamaz o.”
…
Bu cümleler tanıdık geldi mi?
İlk izlenim hepimiz için önemlidir. Çoğu zaman ilerleyen iletişimin seyrini belirler. Ancak tek bir özelliğe göre yapılan sınıflandırmalar bilişsel bir ön yargı hatta yanılgıya sebep olabilir: Halo ve Horn Etkisi.
Dünya karmaşıktır. Bizim de her kararı mantık çerçevesinde vermemiz zaman alır. Hızlı karar almamız gerektiğinde ise geçmiş gözlem ve yaşanmışlıklarımıza dayanarak varsayımda bulunuruz.
Halo Etkisi, kişinin olumlu bir özelliği nedeniyle her alanda başarılı olarak değerlendirilmesi yanılgısıdır.
Horn Etkisi ise tam tersi olarak kişiye dar bir olumsuz özellikten yola çıkarak onun yapabilecekleri konusunda olumsuz çıkarımlar yapmaktır.
1920’de Psikolog Edward Thorndike tarafından orduda yapılan çalışma, sonra daha birçok araştırma ile desteklenmiş ve ortak bir sonuç çıkmıştır: İnsanlar, fiziksel olarak çekici algılanan insanlara olumlu özellikler, olmayanlara olumsuz özellikler atfetme eğilimindedir.
Halo Etkisi nedeniyle kişinin olumlu bir özelliğinden yola çıkarak onu birçok alanda olumlu düşünürüz. Böylece hiçbir fikrimiz olmayan konularda yanlış çıkarımlarda bulunmaya yatkın oluruz.
Ters Halo Etkisi de kişinin olumlu bir özelliğinin olumsuz değerlendirilmesine yol açmasıdır. Çekici insanların kibirli ve bencil görülmesi ya da zenginlerin eğitimsiz ve kendini beğenmiş kabul edilmesi buna örnektir.
Bu etkiler en çok iş hayatında karşımıza çıkar. İş görüşmelerinde adayların cinsiyet, etnik köken, fiziksel görünüm gibi özellikleri nedeniyle haksız yere fırsatlardan mahrum bırakıldıkları görülmektedir. Tam tersi de mümkündür.
1991’de yapılan bir araştırma çekici erkeklerin daha yüksek maaşla başladığını ve kazançlarını zamanla arttırdığını gösteriyor. Aşırı kilo da Horn Etkisi nedenlerinden biri…
Markalar da Halo Etkisi’nden yararlanır. Bir ürünün olumlu özelliği vurgulanarak marka hakkında olumlu çıkarımlar yapılması üzerine çalışabilirler.
Halo ve Horn Etkisi, duygusal ilişkilerimizden satın alma davranışlarımıza kadar pek çok alanda karşımıza çıkar. Ön yargılarımızdan kurtulup tarafsız bakabilmek için çaba harcamak, öznel görüşleri azaltmak için gereklidir.
Son Yorumlar